İşçinin Haklı Fesih Sebepleri

A. İşçi- İşveren İlişkisinin Yasal Dayanağı

İşverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumlulukları, 4857 Sayılı İş Kanunu ile düzenleme alanı bulmuştur.  İş Kanunun 24. maddesinde işçinin haklı nedenle derhal fesih sebepleri düzenlenmiştir. Buna göre aşağıda tek tek saydığımız sebeplerin gerçekleşmesi halinde işçinin, süresi belirli veya belirsiz olması fark etmeksizin sözleşmenin süresinin bitmesini veya yasada belirtilen bildirim sürelerini beklemesine gerek olmadan derhal iş sözleşmesini feshetme hakkı doğmaktadır.

İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı, İş Kanunu’nun 24. Maddesinde üç alt başlık halinde düzenlenmiştir.

B. İşçinin Haklı Nedenle Fesih Hakkı

I. Sağlık Sebepleri:

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa,

İşçinin derhal haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı bulunmaktadır.

II. Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri:

a) İşveren, iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa,

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa,

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa,

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa,

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa.

İşçinin derhal haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkı bulunmaktadır.

III. Zorlayıcı Sebepler:

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa yine işçinin derhal haklı nedenle iş sözleşmesini fesih hakkı doğmaktadır.

C. Derhal Fesih Hakkının Kullanım Süresi

Yukarıda sayılan hallerden birinin varlığı durumunda işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı doğmakta olup bu durumda kanunda belirtilen sürede fesih hakkının kullanılması önem arz etmektedir.

İş Kanunu Madde 26’da; “24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz. Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden iş sözleşmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır.” Şeklindeki düzenleme ile fesih bildiriminin süresi belirtilmiştir.

D. Haklı Feshin Sonuçları ve İşçinin Tazminat Hakkı

İşçinin iş akdini haklı nedenle feshetmesi ve kanunda düzenlenen diğer şartların da gerçekleşmesi (bir yıllık kıdem süresinin doldurulması gibi) halinde işçi, kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Ancak bu durumlarda işçinin ihbar tazminatı hakkı söz konusu olmayacaktır. Zira kanunda ihbar tazminatı bir tarafın haklı neden olmaksızın iş akdini feshetmesi halinde doğan bir alacaktır.  

E. Haklı Feshin Diğer İşçilik Alacaklarına Etkisi

Ücret, prim, fazla mesai, bayram ve genel tatil, yıllık izin gibi işçilik alacakları, feshin haklı olup olmadığına bakılmaksızın işçinin hak kazandığı türden alacaklardır. Bir başka anlatımla bu alacakların doğması için işçinin iş akdini haklı nedenle feshetmesi şartı aranmamaktadır.

F. İşçi Tarafından Yapılan Haklı Nedenle Bildirimin Şekli

İşçinin haklı nedenle fesih bildirimini yazılı şekilde yapması yönünde bir geçerlilik şartı bulunmamaktadır. Ancak bu bildirimin yazılı şekilde yapılması ileride işveren ile işçi arasında meydana gelecek uyuşmazlıklarda işçinin haklı nedenlerinin ispata elverişli olmasını sağlayacaktır. Haklı nedenle fesih sebeplerinin oluştuğu andan itibaren sürecin bir avukat aracılığıyla yürütülmesi, bildirimin süresi, usul ve esası açısından olası riskleri ortadan kaldıracağı gibi sürecin daha sağlıklı devam etmesini sağlayacaktır.

İş akdinin feshi ile birlikte işçi- işveren arasında meydana gelecek uyuşmazlık halinde arabuluculuk ve dava süreci hakkında İş Davaları ve Arabuluculuk adlı yazımız üzerinden bilgi edinebilirsiniz.